ماده ضد‌کلوخه سیلیکون دیاکسید E۵۵۱ (سیلیکا)، در ۵۰ سال گذشته به طور گسترده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار گرفته است. با این وجود، پژوهشگران یک برنامه تحقیقاتی ملی با عنوان " فرصتها و خطرات نانومواد"، به این نتیجه رسیدند که این ماده میتواند بر سیستم ایمنی دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. 

" سیلیکای آمورف مصنوعی یا سنتز شده" بسیار ریزی که از کوارتز بدست میآید و (دارای E۵۵۱ میباشد) حدود یک قرن است که بدون هیچگونه نگرانی مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از این ماده باعث میشود ذرات تشکیل دهنده مواد غذایی خشک مانند سوپ فوری، قهوه فوری و ادویه به هم نچسبند و راحت قابل مصرف باشند. 

به گفته دکتر هانسپیترناگلی از مؤسسه فارماکولوژی و سم شناسی دانشگاه زوریخ، قبلاً تصور میشد این مواد کاملاً بی اثر هستند. 

فعال کردن مکانیزم‌های خود ایمنی 

دکتر ناگلی و همکارانش که در یک برنامه تحقیقاتی ملی با عنوان "ارزیابی فرصت ها و خطرهای نانومواد" (NRP۶۴) فعالیت می‌کنند، دریافتند که این ماده قادر به فعالکردن برخی سلولهای ایمنی است. 

به گفته دکتر ناگلی، سلولهای دندریتیک غیرفعال در پاسخ به تماس با نانوسیلیکا تحریک میشوند و باعث ایجاد واکنشی شبیه التهاب میشوند. 

یافته‌های این گروه پژوهشی توجه زیادی را به خود جلب کرده چرا که سلولهای دندریتیک نقش مهمی در سیستم ایمنی سلولهای رودهای دارند. این نقش شامل ایجاد تعادل پویا قدرت دفاعی بدن و یا تحمل و پذیرش بدن و یا به عبارتی ایجاد تعادل دینامیک بین حالت جنگ و صلح در بدن است.

این پژوهشها در مجله سم شناسی ذرات و فیبر، با عنوان " Induced Pro-Interleukin-۱ß وابسته به MyD۸۸ در سلولهای دندریتی در معرض سیلیس آمورف مصنوعی غذائی " منتشر شده است. 

سلولهای دندریتی به طور قابل توجهی در مبارزه با سیستم ایمنی بدن در برابر سموم و پاتوژن ها دخالت دارند. 

علاوه بر این، این مواد واکنش مناسب بدن به مواد غذایی و میکروارگانیسم‌های طبیعی روده (فلورای طبیعی روده ای) را تنظیم میکنند. طبق یافته های محققان از آزمایشهای سلولی روی موش ها، سلولهای دندریتیک نانو سیلیکا را به داخل خود میکشند. در این فرآیند، سلول شروع به انتشار سیگنالی می‌کند که منجر به ایجاد التهاب می‌شود. محققان نمیدانند که آیا ممکن است چنین فرآیندهایی توازن ایمنی روده انسان را تغییر دهند و باعث افزایش پاسخهای دفاعی شوند و یا خیر.

با این وجود، نتایج پژوهشهای آنها نشان میدهد که ظاهرا بیماریهای التهابی روده با افزایش مصرف کنندگان محصولات غذایی فوری افزایش مییابد. 

به گفته دکتر ناگلی، این نکته نباید باعث ایجاد ترس شود چون بیماریهای التهابی روده به عوامل مختلفی بستگی دارد، نقش وجود نانوسیلیکا در غذا در ایجاد این بیماری های پیچیده، چیزی بیشتر از وجود یک قطعه کوچک در پازل جیگسا نیست. هر چند ناگلی معتقد است باید در مصرف این مواد در غذاها دقت بیشتری شود وطبق نتایج این پژوهش‌ها، استفاده انبوه از این مواد باید مورد بازنگری قرار بگیرد. 

بهبود ارزیابی ریسک 

در مقاله دیگری با عنوان "بررسی انتقادی ارزیابی ایمنی نانوسیلیکا در مواد غذایی" که در مجله نانوبیوتکنولوژی منتشر شده است، دکتر ناگلی به انتقاد از وضعیت فعلی نحوه ارزیابی نانوسیلیکا می پردازد.

تحلیل های سم شناسی هیچ معیار ایمنی را ارائه نمی کنندعلاوه بر این، با اینکه افزودن ذرات به غذای موش‌ها در دوزهای بالا، آسیب کبدی ایجاد کرد اما این مورد در ارزیابی ریسک مورد توجه قرار نگرفت. به گفته دکتر ناگلی، با توجه به اینکه تأثیر نانوسیلیکا هنوز به طور قطعی ثابت نشده است، باید اصل احتیاط را رعایت کرد و سطح مجاز این ذرات در مواد غذایی مجدداً مورد بررسی قرار داد.